Nyje

Ju mbase kujtoni që mundeni ta përshkoni mendimin e paramenduar duke i kërcëllitur dhëmbët, ndoshta i gjithë mundi është një rregull i pa përjashtuar që ti përkushtoheni mundësisë që ti dini gjërat ti nuhatni. Thjesht erëzat japin mundësinë për të hapur diafragmën e imagjinatës që të thithen gjërat në formën më të virgjër dhe më origjinale. Ndoshta rrallëherë kapet shkëndisja e mendimit që në mesin e një turme sillet vërdallë në mendje, krijohet përshtypje se bëhet luftë mes imagjinatës dhe ndjeshmërisë për kuptimplotësinë e domethënies. Supozimet janë nëna e kurtheve, ndërsa kurthet janë mësime më të mira që në formë më të saktë të gjendet mundësia për tejkalimin e situatës duke mos u hamendur!
Kështu në parkun e qytetit çuditërisht i dëgjonim këto fjalë nga një njeri sikur ta kishim njohur që moti, por që kur më herët nuk e kishim parë. Për nga pamja sikur me fytyrë ofshante rëndë, tjerrës në fjalë, i pashkëputur në mendime, por disi nuk mundeshim disi ta kuptonim me këtë hyrje kaq të pakapshme, ishte shtatmadh sikur ndonjë njeri që mbron dikë, sikur një njeri që ka përgjegjësi për kopenë e vet, ashtu reflektonte thellë mes ndriçimit të asaj që thoshte dhe mënyrës së uljes së tij, që ishte mbështetur në një trap të një cungut të prerë taze nga komuna jonë.
Ehhhh djema, si mundet mendimi të jetë i parapërgatitur për t’u thënë, kur mundet të formësohet si duhet!, kur e ke mundësinë ta thuash! Kush duhet të jetë i përgatitur ti, apo mendimi yt. Këto mendime në këtë muzg pranverorë na e rrihnin kokën sikur ndonjë daulle e çoroditur, të mangët ishim se si ta kapim në qëllimin se ku e kishte, shprehja e tija në këtë formë simbolike kapej për formësimin e mendimit në formë jo të qartë për ne, më sa shihja për nga vitet nuk mundesha të supozoja se ka ndonjë shkollë të lartë, si duket më tepër ishte i rreshkur nga jeta se sa nga nxëniet e ligjërimeve nëpër katedra, më bëri përshtypje gishtat i kishte të mavijosur, sytë të groposur por prapë kishte një nur të çuditshëm, njësoj sikur kjo kohë pranverore që po përjetonim, ndërronte edhe fytyra e tij, herë njëherë me diell e njëherë shi. Por tentativa për të qen i përqendruar po në të njëjtën temë nuk ndryshonte, me ngulmë silleshe mendimi i tij rreth formësimit të mendimit dhe me ngulmë sytë i përqendronte tek çdonjëri prej neve, një nga një na shponte me shikimin e mprehur të tij, dhe në formën “slowly motion” na përcillte të gjithëve që ishim të pranishëm në këtë ndeje. Sytë njëherë i mbyllte dhe pastaj i hapte, sikur ti rëndonte mendimi po edhe shqetësimi i situatës, që ndoshta krijohej përshtypja se ne atë fare e injoronim. Këtë shtangësi e ndërpreu një shok i joni duke dashtë që ta thyej këtë situatë me nyje – ju drejtua me të mirë dhe pyeti, o Axhë nga ju kemi, nga po vini, si ju quajnë.... njeriu e bëri një buzëqeshje aq sa zgjatë vetëtima dhe pa ngurrim filloj prapë me të njëjtën temë, unë jam nga fshati i mendimit, vijë nga rruga e mendimit, kam lindur para mendimit, dhe gjithmonë flas për formësimin e mendimit. Gjithë përnjëherë filluam të shikohemi mes vete, dikush deshi edhe të qeshet, por nuk i u dha mundësia të zgërdhihet, Axha vazhdoj të flas: për me pas mend duhesh të kesh mendim, se në fakt thelbi është i njëjtë... nuk mundem të flas për diçka tjetër përgjersa me juve të rinjve nuk e përmbylli këtë temë, shfryu përsëri pa hamendje në insistimin e tij. Mua personalisht mu duke se mes nesh dhe tij u krijua një pellg i madh ndasie, meqë ne nuk e kapnim dot qëllimin e bisedës, asgjë në atë moment nuk reflektohej se po kuptonim, ndoshta ishim të vetëdijshëm se fliste në formë shumë simbolike, por se ku e ka qëllimin, as që merrnim erë bile, prapë njëri prej shokëve kërceu sikur deshi që mos të koritemi kolektivisht të gjithë ne, deshi që përafërsisht ta kap momentin që Axha i jonë disi të fillon ta zbërthen nyjën që na e hodhi si predhë kresë tonë – i tha o Axhë, pa na thuaj mendimin tënd mbi mendimin, që aq tepër po të preokupon, na e thuaj emrin e atij mendimi që ne disi ta zbërthejmë porosinë tënde, meqë po rijmë kaq kohë bashkë, mos ta lëmë këtë takim të thatë, na mundëso disi ta marrim porosinë tënde, Axha me gishtat e mavijosura na e hodhi prapë një shikim të gjithëve dhe psherëtiu me gjithë trupin shtatlartë që e kishte, na u duk se toka lëvizi për një moment, dhe në fund na tha, për ti dhënë shpjegim mendimit, pikësëpari duhet të sakrifikoni, baza e mendimit është sakrifica, nëse mendon dhe pastaj flet, duhesh të sakrifikosh, nëse mendon dhe nuk flet, prapë duhesh të sakrifikosh, nëna e nyejve për të dal në pah mendimi është ti japësh mundësi vetvetes të sakrifikosh, unë vijë nga fshati që gjithë u dogj e u bë hi, unë vijë nga rruga që u bë shkrumb nga zjarri, unë vijë nga momenti kur linda para se të lindja, unë shkoj prapë në rrugën që të lindi përsëri. Para se të thoni mendimin ju lutem shfaqni krenari që të sakrifikoni, ju lutem heshtni kur duhet të heshtni dhe flisni kur duhet të flisni, atëherë mund të thoni se keni krijuar mendimin e juaj, nuk është me rëndësi a e thoni apo nuk e thoni, është me rëndësi që në shpirtrat e juaj një shkëndijë mendimi ta krijoni... E mori çibukun e tij e tjerri një cigare dhe deri në fund e thithi pathënë më asnjë fjalë, në fund si një mjegull e dendur u ngritë në këmbë na përshëndeti dhe si në mjegulla iki në rrugën që nuk dinim se nga shkoi...

Amxha në mëhallën e Sulltan Fatihut

Kam përshtypjen së në këtë botë është një vend që mundem pandërprerë të flas për te, është një vend që pandërprerë me plot ëndje deri në pafundësi me plot kënaqësi e gëlltisë dhe e përpijë shpirtin e këtij qyteti. Deri tani shumë gjëra janë shkruar shumë gjëra janë pikturuar dhe çdokush me përjetimet individuale ende nuk e ka përmbushur këtë zbrazëti që të thotë gjithçka për këtë qytet, pra të nderuar e shpalli me plot kënaqësi dhe mburrje kryeqytetin dhe qytetin më frymëzues në botë, Stambollin, si çdoherë i thellë, si çdoherë më ndryshe, por çdoherë edhe i njëjtë për nga shpirti i tij tërheqës, çdoherë i zhurmshëm, por ndonjëherë dinë të bëhet edhe i heshtur, çdoherë më fletë ëmbël, çdoherë më buzëqesh përmallshëm, çdoherë më del para syve edhe si një burrë plak me mjekër të bardhë ma rreh shpinën për inkurajim, por njëkohësisht është edhe si në njeri lëvizës që bërtet nën gallatën e ngjyrave, zërave, aromave të ndërlidhura me karakterin që projekton ky qytetit. Qytet që ndjej se jam në pelegrinazh tim shpirtërore, vend që edhe me zhurmën e sajë më qetëson më bënë që të ndjehem si një fëmijë i gëzuar sikur çdoherë e ndjej se marr ndonjë lodër të re si dhuratë, kjo dhuratë e zbuluar në shpirtin tim më ka bë të varur aq tepër saqë jam një stambollofil i sëmurë me një fanatizëm të tepruar bile... Këtu në këtë qytet lirisht shkruhen përrallat e njëmijë e një netëve, këtu shkruhen vargjet më të bukura, këtu përjetohet ashku më i lartë i përngjitjes Hyjnore, çdo ditë sheh diçka që dje nuk e ke përjetuar, çdo ditë zbulon diçka që të duket si një film i ri në fantazinë përplot imazhe nën kthetrën e një harmonie me një kaos ëmbëlak. Sikur kam përshtypjen se nuk dua ti them të gjitha gjërat tani, sikur me ëndje i rruaj përjetimet e mija që ndonjëherë tjetër dua ti them. Por një gjë që e kam të freskët pa ndonjë propagandë me prapavijë dua ta cek romanin e nobelistit të njohur Orham Pamuk me titull Stamboll, me të vërtet ja kam zili ndoshta për përpikshmërinë e tij që në detaje i ka derdhë përjetimet e tija në letër, me aq elegancë dhe imagjinatë të pakrahasueshme i ka thënë gjërat që defintivisht të bënë të dashurohesh në këtë qytet, opusi i tij madhështorë në përshkrimin e Stambollit të bënë të fluturosh si nëpër rrugicat e këtij qyteti si dhe në historikun e këtij qyteti të pafund.
Sot në mëngjes, ngjitemi shkallëve nën kalldrëmën e rrugicave të mëhallës së Sulltan Fatihut, sikur dielli hante gishtat tonë nën një ftohët disi të padurueshëm në këtë muaj të majit, menjëherë fillon aroma e poçave që ngacmojnë nuhatjen tonë dhe vala e avulli i çajit nëpër çajtoret e shumta që me cicërimën e njerëzve e ndjenë kënaqësinë e gjallërimit. U afruam në një pogaçhane dhe morëm llojlloj poça të shuajmë urinë e mëngjesit, dhe nisemi te “vendi” i njohur tek Amxha, te çajtorja jonë e njohur, në vendin ku ka histori përjetimesh, këtu ka diçka që me këto ligjet e modernizmit dhe globalizmit çdo teori e tillë bjer në ujë, këtu është diçka krejtësisht ndryshe, në mejdanin e mëhallës së Sulltan Fatihut ndodhë diçka e shkëputur në kohë, diçka që ka mbetur me plot dëshirë në një kohë krejtësisht diku larg në histori.
Çajtorja e Amxhës ekziston me qindra vite, e trashëguar si punë familjare nga gjyshërit, tani aty punojnë tre vëllezër të gjithë të moshuar mesatarisht nga 70 vjet, në këtë vend përreth ka edhe kafene tjera, por të gjitha janë boshe të gjitha të zbrazura, ndërsa te çajtorja e Amxhës është “full” me njerëzi, të branshave të ndryshme, intelektual me kollare, sheh student të dy gjinive, sheh lloj-lloj njerëz edhe të çuditshëm që bëjnë biseda në grupe, çmimet janë shumë të ulëta, por inventari është aq i vjetër, saqë stolat dhe masat janë në gjendje për ty thyer, por prapë është e mbushur përplot me njerëz.
Të tre vëllezërit me sjelljen e tyre aq janë të ngrohët dhe fjalëmirë të magjepsin me buzëqeshjen dhe mikpritjen e tyre, me hyzmetin e tyre, po shihen se janë njëzë të “hekave” në rrudhat e tyre shihet një histori e plot e përjetimeve, në fytyrat e tyre të ndritshme shihet një përvojë e madhe e jetësore, që po aty ndjehet edhe ëmbëlsia edhe hidhësia. Më herët kam mësuar që njëri prej vëllezërve ka marr pjesë në luftën e Koresë, në vitet e 60 – ta, çdoherë janë në disponim që më të rinjve t’ju japin nga ndonjë uratë me fjalët përshembull dhashë Zoti të keni sukses në jetë, në studime në punësime, shumëherë na ka ndodhë pasiqë kemi pirë ndonjë çaj apo kafe, në fund na kanë thënë jepni sa të doni, nuk është problem, të gjithë i keni hallall prej neve. Zemërgjerësia e tyre është e pafund, mirësia e tyre shihet në fytyrat e tyre se nuk e kanë për qëllim fitimin e parave, por në këtë çajtore ka shumë rituale që njeriu nuk mund ti mëson askund tjetër përveç se në këtë vend të ngrohtë shpirtërorë. Një ditë më herët përjetova një moment që ndoshta është edhe shkak kryesorë se pse e shkruaj këtë tekst, ishim bashkë me shokët e mi, ishte ditë vere në mbrëmje pinim sa pimë çajë, limonta e kafe dhe duke biseduar debate të lezetçme për tema më shpirtërore, u bë shumë si duket si në pirje si në kohë dhe në fund duheshim të ngriheshim, siç ishte zakon prapë njëri prej vëllezërve na tha: jepni aq sa mendoni se keni pijë, dhe ne në këtë situatë deshëm që edhe më tepër të japim pare, por nuk deshi, nuk pranonte, dhe në fund e falënderuam, ndërsa ai na tha një fjali që asnjëherë në jetë nuk do ta harroj, asnjëherë këtë gjë se kam lexuar dhe asnjëherë se kam dëgjuar dhe në fund na tha: shpresoj se në xhenet do të jemi së bashku, dhe se edhe atje kam dëshirë të jem çajxhiu i juaj që edhe atje unë t’ju bëjë hyzmet, ne u shtangëm, nuk dinim çfarë të thonim, paramendoni një njeri 70 vjeçar me çfarë përulësie e modestie për të bërë mirë, nuk shpenzoi aspak të bënte një lutje të tillë që asnjëherë nuk kam mund ta paramendoj se mundet të na thuhet... pas kësaj vetëm se u lëshuam në teposhtën e mëhallës së Sulltan Fatihut në heshtjen e thellë të natës që na kapërdiu nga mirësia e papritur në çajtoren e Amxhës.

sikur më merr malli për ty, Aga Bajram

njëherë kam dëshirë që një teksti t’ja filloj pa dilema, por meqë kjo “makinë e globalizmit” e quajtur kompjuter, që në hesap të parë kur të fillosh të shkruash të jep një dilemë... edhe pse mezi prita që të filloj të shkruaj! Kisha vrull të madh para se t’ja filloj, së pari më inspiroj vajza ime që insistonte sot vetëm të vizaton dhe si e si të më dëshmon se sa bukur i plotëson vijat e vizatimit me ngjyrat që i përzgjedhje, e unë në çdo përfundim të vizatimit duheshe ta vëndoj një pesëshe edhe ate me nënshkrim se përndryshe nuk pranonte alternativë tjetër për të qen e kënaqur në përkrahjen e sajë, ndërsa unë në ndërkohë lexoja një libër për tregimet e mëhallëve... fillova disi të zhytem, enkas në labirintin e quajtur mëhallë, pran një shtylle me dritë të zymtë, ku si fëmijë luanim bashkë që të gjithë lojërat tona të mirënjohura, siç ishin syfshesa... kutixhik... xhamia me pila... ataliku pataliku... futboll në gola të vogla... i gjithë ai gazmend më krekos dhe më sfilit thellë në shpirt deri në ditët e sodit, nuk shoh më gjurmë të tilla, sikur prapë më paraqitet dilema si opsesion, a të jem në këtë moment nostalgjik apo të ndjej dhimbje, se këto relikte janë më pjese e kohës së dinosaurve... që sot ndoshta as si relikte nuk mundesh ti shohësh nëpër muzetë e jetës urbane ku jetojë unë, këto gjëra kanë mbetur vetëm si gallata imagjinare dhe të ëmbla të një kohe fëmijërie që ndoshta është tipike apo origjinale të kohës veçse më të mbaruar me kaptinë të mbyllur.
Kur kërkoj mbështetje fillon frika të më paraqitet, nuk është e rastësishme, me siguri nëndija ime jep informacion të vrullshëm, ndërsa vetëdija duhet ti hekuros si gjithmonë gjërat. Po s’ka dert, po ja fus pluhurit nën këmbët e mija të trurit tim dhe po i hidhem një momenti të një relikti që është prodhim i mbresave të mija. Gjithmonë e kisha qejf të heshtja dhe të vrojtoja njerëzit, ulesha në cep të mëhallës dhe shihja njerëzit se si ecnin, shumë herë ndahesha nga shokët dhe me mall shihja sesi lëviznin sesi bisedonin, kur ecnin, në dyshe njerëzit, çdoherë kapja fjalët e tyre dhe në heshtja i pëshpëritja, krijoja togfjalësh ndoshta të pakuptimta, por në vetvete i përsërisja gjithmonë dhe në fund ja krisja qeshjes. Më shume e doja pranverën dhe aromën e saj kur gjithçka ringjalleshe dhe çdo gjë merrte ngjyrimin e jetës. Eshtrat e natyrës fillonin të kërcëllonin në vesin e mëngjeseve me diellin e porsalindur. Ky mall pranvere çdoherë ma përkujton Agë Bajramin, një njëri i thellë që edhe me heshtjen e tij fliste rëndë, por kishte një qeshje tërheqëse dhe i donte shumë fëmijët, ai për çdoherë kur dilte nga xhamia e mëhallës uleshte tek guri i lyer me gëlqere dhe fillonte ritualin e tij të ndezjes së cigares, kishte kutin e argjendtë sikur të ishte e lustruar dhe e farkuar nga ndonjë farkëtarë i lashtë, ti digjte sytë nga shkëlqimi e unë çdoherë avitesha afër se disi më ndjellje me frymën e tij të shpirtit të thellë por edhe me erën e tymit të cigares, nxirje çibukun poashtu të përpunuar me argjendtë dhe në vendin ku e thith cigaren ishte një kokërr si tespihe e verdhë, e që më vonë mësova se ajo kokërr e verdhë është nga sedefi, e ngjyrimi me tymin e hirtë kur kombinohej, mua më dukeshe se shoh ndonjë film me indianët e Amerikës, ndërsa “pogllavica” ishte pikërisht Aga Bajram, ndërsa ne fëmijët ishim indianët e vegjël që silleshim përreth këtij rituali mistik që kërkonim nga qiell për të na dhënë jetë, kjo trullosje e pastër që ne zgurdullonim sytë nga Aga Bajram na magjepste me fjalët e tij, përherë na fliste për ndonjë trim të ndershëm (që asnjëherë nuk u a kam mbajt emrat në mend) por që çdoherë e dijë që ato trima dikë e kanë mbrojt, apo i kanë dal dikujt në ndihmë, kundra ndonjë njeriu të keq që çdoherë i kanë luftuar dhe e kanë fituar betejën. Pas disa cigareve që i përpinte me gjithë qejf në përthithjet e përziera mes tingujve të heshtjes dhe thellësisë, bënte një pastrim të çuditshëm të çibukut, që unë në atë kohë nuk e kuptoja se pse, kishte disa shkopinj të hollë i fuste në çibuk dhe e fërkonte çibukun duke e lëvizur shkopin e hollë dhe në fund e frynte, kështu që dilte një zë i çuditshëm “pipiske” dhe ne në fund qeshnim, pasiqë e mbaronte tregimin e tij, që ndoshta shumë herë na i përsëriste, por për ne çdoherë ishin sikur ti dëgjonim së pari herë. Ndërsa ai dalngadal bëheshe gati për të ecur, dhe ne e dinim se kësaj shfaqje të ditës po i vjen fundi, me shkopin që ecte, kishte një ngjyrë të verdhë me siguri ishte i ngjyruar nga lashtësia, ndërsa në kokën ku e kapeshe me dorë këtë shkop që kishte formë tullumbace, ishte i gdhendur me një mozaik kaligrafik që nuk e kuptoja fare, ende i mbaj mend ato vija të zbukuruara me ngjyrë të zezë, që në imagjinatën time bënin sikur të ishin rrugë të gjata mendimesh e mundimesh, dora e tij e vyshkur kapeshe për atë shkop dhe bashkë me rropamat e këmbëve niseshte nga shtëpia e tij, ndërsa ne me zhurmën e këmbëve tona e këndellnim muzgun që afrohej për të hyrë brenda në shtëpi...
Ku janë këta pleq, tani si i hutuar po pyesja?! kush ulet më tek guri me gëlqere tek dera e xhamisë në mëhallën time, ku janë çibukët dhe cigaret “kaçak” për të na thithur neve në këtë kohë të varfër për nga imagjinata e prekshme, dhe më e keqja është se si duket më nuk mundemi as ti interpretojmë e as ti kuptojmë më këto momente...